Як ёддошти мухтасар дар бораи Рутбилан-и Зобул
Тавсифи мухтасар ва таърихи аҷдодони қабилаи шоҳии тоҷикони Свотии Покистон — гузаштагони ин муаллиф.
Назарияи муаррихи фақиди Свотӣ профессор Ахтар дар бораи он, ки рутбилҳои маъруф аҷдоди султонҳои Свотӣ буданд, вазни зиёде дорад ва бо далелу мантиқи қобили мулоҳиза собит мешавад.
Рутбил (аз Илтабар, унвони туркӣ гирифта шудааст) ҳокимони Зобулистони аввали асримиёнагӣ (ҷуғрофии Сиистони Бузург) иттифоқчиён/шарикони хурди туркҳои Кобулшоҳи ҳиндуӣ буданд, ки дар шимол минтақаи Кобулистон-Гандҳара ҳукмронӣ мекарданд.
Дар ин ҷо бояд тавзеҳ бидиҳад, ки тақрибан 20 сол пас аз шикасти Форсҳои Сосонӣ аз ҷониби Ислом дар соли 651 мелодӣ, вилоятҳои шарқии Кобулистон-Гандҳора ба як сулолаи Ҳунҳои ҳиндуӣ, ки бо номи Кобулшоҳин, инчунин ба навъҳои мухталиф шохиҳои туркӣ номида мешавад, афтоданд.
Чунин ба назар мерасад, ки худи рутбилҳо ба як порси хеле қадими ассурӣ ва форсӣ тааллуқ доштанд ва инчунин сарони як мазҳаби офтобӣ ё “Зун”-и маҳаллӣ буданд, ки аз афташ дар осуриён реша гирифтаанд — далели он дар ин минтақа порчаҳо, вале фаровон аст ва он ба назар мерасад, ки дар ин ҷо аз замони тамаддуни Ҷирофт зинда мондааст. Мазори асосии он дар Сакаванд дар наздикии Ғазнӣ ҷойгир буд. Ҳамин тариқ метавон хулоса кард, ки нуқтаи пайдоиши Рутбилҳо тамаддуни Ҷирофти Сиистони Бузург ва Кирмон будааст, ки бо тамаддунҳои қадимии Шумерӣ, Аккад, Ашшур, Элом ва водии Ҳинд пайваст буд. Маълум аст, ки ин ҳокимон аз аскарони сақу парфия ва афғон набудаанд, ки дар замони Сосониён дар Зобулистон бартарӣ доштанд ва пас аз шикасти Сосониён қудратро ба дасти худ гирифта буданд. Аммо чун ки онҳо буданд, бешубҳа гуфтан мумкин аст, ки рутбилҳо бо забони сакои дар маҳалҳо, ки ҳоло бо номи пашту маъруфанд, гуфтугӯ мекарданд. Худи онҳо аз дарии зардуштӣ, ки дар атрофи Кирмон гуфта мешуданд, истифода мекарданд, ки онро «габарӣ» низ меноманд.
Тақрибан 250 сол пас аз тасарруфи исломии Форс, сулолаи Рутбилҳо ба тавсеаи қудрати арабҳо дар минтақаи муҳими Систон-Зобилистон муқовимати муассир нишон доданд — то замоне ки подшоҳи мусулмони эронӣ аз ин минтақа ба майдон омад (Яъқуби Лайси Саффорӣ), ки ва охирин Рутбилро тақрибан дар соли 870 куштанд … ва баъдан охирин ҳокими Кобулшоҳиро тақрибан се сол пас аз курсии худ дар шимоли дигар ронда, ӯро ба самти шарқ ба Вайҳинд дар Гандҳара фиристод.
Ба гуфтаи профессор Ахтар, гуфта мешавад, ки Ёқуби Лайс боқимондаҳои Рутбил ва бархе аз дигар ҳампаймонони деҳқонии онҳоро водор кардааст, ки ба самти шимол ба Бохтар (Балх), ки дар он замон низ дар таназзули шакли аслии худ қарор дошт, фирор кунанд. Балх дар он айём ба тарафдорони тартиботи порсии бостон, ки рутбилхо буданд, мусоидтар буд. Гуфта мешавад, ки ҳокимони Сомониён аз Балх онҳоро ба самти шарқ ба сӯи Кунар, дар атрофи Бадахшон рондаанд, ки баъдан дар даврони Ғазнавиён исломро пазируфтаанд ва дар водии дарёи Печ мамнӯъ буданд.
Тақрибан 150 сол пас аз ин таҳаввулот, онҳо Гандхараро таҳти сарпарастии Ғориҳо забт карданд (ки иттифоқчиёни қадимии форсии Систонӣ буданд) — аввалин султонҳои мусулмони он шуданд ва вассалҳои Ғорӣ дар тӯли 320 соли оянда Султонияти Деҳлӣ таъсис доданд … замон бо номи қадимаи ассурию форсӣ Савадӣ, ки онҳо ба салтанати нави худ ҳамчун Савад доданд. Баъдтар ин ном аз ҷониби истилогарони афғонҳо, ки охирин ҳокими Саводиро дар соли 1520 сарнагун карданд, ба “Свот” табдил ёфт.
